Historia muzyki SZKOŁY NARODOWE

SZKOŁY NARODOWE rys ogólny

• odrębności w muzyce narodów, styl narodowy
• do VIII wieku muzyka jest międzynarodowa (dominują Włochy i Francja), później Haydn, Mozart i Beethoven – nie można ich uznać za narodowych kompozytorów niemieckich (różne elementy)
• kultura ludowa – Weber, Schubert, Chopin
• tendencja do narodowości we wszystkich krajach europy, akcentowanie odrębności narodowych
• źródło inspiracji, zaznaczanie odrębności narodowych – muzyka ludowa, tańce, pieśni, zwroty melodyczne, interwały, tonalność, faktura, tematy z historii narodu, legendy, baśnie

ROSYJSKA SZKOŁA NARODOWA

1. Ogólnie
• akcentowanie odrębności narodowych wcześniej muzyka niemiecka była pod wpływem włoskiej, francuskiej, niemieckiej
• zwrócenie uwagi na rosyjską muzykę ludową przez Włocha (C. Cavos)
2. Michał Iwanowicz Glinka
• rzeczywisty twórca rosyjskiej szkoły narodowej
• „Iwan Susaim” („Życie cara” – zmieniony tytuł przez cara) – szereg rosyjskich obrzędów ludowych, pieśni, tańców. Technika motywów przewodnich, wzór dla późniejszych, narodziny opery rosyjskiej.
• „Rusłan i Ludmiła” – opera baśniowo-fantastyczna, bogactwo melodyczno-harmoniczne
• fantazja „Kamarinskaja” – utwór symfoniczny, wzór dla rosyjskiej szkoły symfonicznej
• inne:fantazje hiszpańskie,symf. „Taras bulba”,utwory fortepianowe, kameralne, pieśni solowe, chóralne
• stworzył podstawy stylu narodowego, język muzyczny – romantyczny, ale z duchem ludowości
• modalizmy z muzyki cerkiewnej, instrumenty dęte, perkusyjne
3. Aleksander Dargomyżski
• po śmierci Glinki nawiązał do jego ideałów
• jego dom -miejsce spotkań młodych kompozytorów:C.Cui,M.Musorgski,M.R-Korsakow, M.Bałakiriew
• tzw. „Potężna gromadka” lud „Wielka Piątka”
4. Milin Bałakiriew
• jedyny z grupy z wykształceniem muzycznym, kompozytor, dyrygent, pianista
• fantazje, uwertury (1000 lat), symfonie, poematy
5. Cezar Cui
• inżynier, pisał głównie opery do tekstów romantycznych i opery dla dzieci („Kot w butach”)
• świeżość melodyki, brak zmysłu dramatycznego. Pisał również pieśni
6. Aleksander Borodin
• lekarz i chemik, profesor Akademii Medycznej
• 3 symfonie, 4 kwartety, poemat symfoniczny „W stepach Azji Środkowej”, miniatury
• klimat Wschodu – specyficzna rytmika, ornamentalna melodyka
• Jedna opera „Kniaż Igor” – ukończona przez Korsakowa, wspaniałe partie chóralne i orkiestrowe, „Tańce połowieckie” z II aktu, atmosfer wschodu
7. Modest Musorgski
• zawodowy wojskowy, największy indywidualista w grupie
• odrzucił formy klasyczne, dążył do maksymalnej prawdy w przedstawianiu świata
• utwory orkiestrowe i fortepianowe – mniejsze znaczenie
• pieśni i opery – nastrój groteski, sarkazmu z pesymizmem
• „Borys Godunow” – 4-aktowa opera, „ludowy dramat muzyczny”, melodia pozornie prosta, ale wynika z intonacji mowy (najbliższa naturalnemu sposobowi mówienia), ostro brzmiące akordy, szorstkość orkiestry pogłębiana przez dysonanse,
• inna opera „Chowańszczyzna” – ukończona przez Korsakowa
• z utworów orkiestrowych: fantazja „Noc na łysej górze”, cykl „Obrazki z wystawy” – 10 miniatur fort.- typ suity programowej, podobne „Karnawałowi”, elementy wariacyjne, cykl spaja „Promenada”
8. Mikołaj Rikski-Korsakow
• najmłodszy z grupy, oficer rosyjskiej marynarki
• jeden z największych kolorystów, perfekcjonista, stale pogłębiał wiedzę muzyczną
• napisał: 16 oper („Złoty kogucik”,”Carska narzeczona”), utwory symfoniczne(„Kaprys hiszpański”, „Szecherezada”) kantaty, utwory kameralne, fortepianowe, skrzypcowe, pieśni solowe u chóralne

SZKOŁA POLSKA

1. Ogólnie
• ożywiony ruch koncertowy, powstały wydawnictwa nutowe, podniósł się stan kultury muzycznej
• upadek tego po upadku powstania listopadowego; muzyka Moniuszki – bodziec do ponownego rozwoju
• narodowe tematy dla oper, poematów, wydawanie pieśni ludowych
• za granicami tylko Maria Szymanowska odniosła sukces (nawiązuje do folkloru, tworzy mazurki, walce, polonezy, w stylu brillant)
2. Władysław Żeleński
• kształcił się w Paryżu i Pradze (organy i kontrapunkt), dyrektor Warszawskiego Towarzystwa Muzycznego
• Pieśni solowe z fortepianem, miniatury fortepianowe
• 4 opery: „Konrad Wallenrod”, „Goplana”(wg. Balladyny Słówackiego), „Janek”, „Stara Baśń”
• Chóry męskie i orkiestralne uwertury, np. „W Tatrach”
• Utwory kameralne (ważne dla muzyki polskiej), kwartet smyczkowy, fortepianowy, pieśni
3. Zygmunt Noskowski
• studia w Berlinie, profesor kontrapunktu i kompozycji w Konserwatorium Warszawskim
• „Śpiewnik dla dzieci” – do słów Konopnickiej
• przyczyniał się do podniesienia kultury muzycznej (organizator, pedagog)
• poemat symfoniczny „Step” – pierwszy w dziejach polski, pierwotnie wstęp do opery „Ogniem i mieczem” – przejrzystość konstrukcji, barwność instrumentacji,
4. Stanisław Moniuszko
• kompozytor, organista, pedagog
• początkowo operetki , „Śpiewniki domowe”
• najważniejszy po Chopinie przedstawiciel polskiego stylu narodowego
• balety, kantaty, utwory religijne (Msza)
• twórca polskiej opery narodowej
• „Halka” – pierwsza polska opera narodowa, pierwsza wersja 2 aktowa, druga, późniejsza, 4-tero.nieskomplikowana harmonika, skromna orkiestra, doskonałe wykorzystanie muzyki ludowej
• „Straszny dwór” – do libretta Chęcińskiego, po upadku powstania listopadowego, najdoskonalsze dzieło sceniczne Moniuszki – pomysłowość harmoniczna, barwna instrumentacja, inwencja melodyczna, zamiast uwertury krótka intrada
• inne opery: „Flis”, „Hrabina”, „Verbum mobile”
• tematyka wszystkich z życia szlachty polskiej, mają arie, recytatywy, pieśni, partie kameralne, chóry
• aria koloraturowa – rzadko, gdy wymaga tego akcja
• narodowy charakter, cytuje melodie ludowe, wprowadza stylizowane tańce ludowe (np. mazury)
• jest twórcą arii polonezowej
• ostatni opera „Paria” – styl deklamacyjny, egzotyka treści, nie potrafił oddać atmosfery Indii, nie dorównuje poprzednim operom
• inne utwory; operetki („Beata”, „Loteria”), balety („Monte Christo”)
• ponad 300 pieśni, większość zebrana w „Śpiewnikach domowych”, teksty Mickiewicz, Kochanowski
• o narodowym charakterze, w rytmach tanecznych, związek muzyki z treścią, a’capella (W chóralnej)
• inne: kantaty (trylogia do słów Kraszewskiego), utwory do słów Mickiewicza o charakterze kantatowym, utwory instrumentalne („Uwertura koncertowa „Bajka” – programowy tytuł, mało ilustracyjny charakter, śpiewne tematy), kompozycje religijne (6 mszy, requiem), utwory fortepianowe (fraszki, polonezy), muzyka do „Hamleta” , „Kupca weneckiego” Szekspira

CZESKA SZKOŁA NARODOWA

1. Ogólnie
• dopiero w romantyzmie muzyka narodowa, wcześniej międzynarodowa (Stamic, Richter)
• ożywienie po Wiośnie Ludów – zbiory pieśni ludowych, pierwsze opery
2. Bedrich Smetana
• grał na wiolonczeli i fortepianie, otworzył Instytut Gry na Fortepianie (dzięki Lisztowi), pisał do gazet
• początkowo styl późno-romantyczny (poematy, instrumentacja, motywy przewodnie)
• później pierwiastki narodowe
• opery: „Brandenburczycy w Czechach”, „Libusza”, „Dwie wdowy”
• opera „Sprzedana narzeczona”: – pierwsza narodowa opera czeska, liczne tańce, niby pieśni ludowe, melodyka
• poematy symfoniczne: „Ryszard III”, „Haakon Jarl” – wzorowane na Liszcie
• cykl poematów „Moja ojczyzna” – 6 samodzielnych części połączonych wspólnymi tematami i motywami, miało być gloryfikacja Czech ( „Wyszechrad”, „Wełtawa”, „Szarka”, „Z czeskich pól l lasów”, „Tabor”, „Blanik”
3. Antonin Dvorak
• grał na skrzypcach, śpiewał w chórze kościelnym, uczył się gry na fortepianie, organach , altówce
• europejski sukces: „Tańce słowiańskie”, „Stabat mater”
• dyrygent, tytuł doktora honoris causa w Cambrige
• pisał: symfonie, kwartety i kwintety smyczkowe, utwory kameralne, fortepianowe, koncerty, uwertury, oratoria, msze, poematy, pieśni, Requiem
• 9 4-częsciowych symfonii (III – 3cz.) opartych na klasycznych wzorach
• IX symfonia e-moll „Z Nowego Świata” – nie ma programu literackiego, ale zaliczana jest do symfonii programowych, fascynacja obcą kulturą, zgiełkiem miasta, folklorem indiańskim, muzyką murzyńską
• „Tańce słowiańskie” – popularna wersja orkiestrowa ( wcześniej na 4 ręce), doskonała stylizacja, tańce czeskie, polskie, słowacki i ukraińskie
4. Leos Janacek
• studia muzyczne w Pradze, Lipsku, Wiedniu
• początkowo pod wpływam szkoły Smetany i stylu późno-romantycznego
• własny styl – połączenie ekspresjonizmu z folkloryzmem
• prowadził badania nad ludowymi dialektami
• surowy tragizm, nowoczesna harmonika, chociaż tonalna, skomplikowana rytmicznie melodia, nawiązuje do modalności
• 10 oper (np. „Z martwego domu”), utwory chóralne, orkiestrowe suity, ballady,, rapsodie, kantaty, cykle utworów fortepianowych(np. „We mgle”), msza Głagolicka, opracowania czeskich i morawskich pieśni, kompozycje kameralne

SKANDYNAWSKA SZKOŁA NARODOWA

1. Edward Grieg
• pochodził z Norwegii, fortepian, kompozycja, liczne odznaczenia i doktoraty
• dzięki stypendium wyjechał do Rzymu
• „Chopin północy”, specyficzne zwroty melodyczne i harmonia muzyki norweskiej
• najcenniejsze: miniatury fortepianowe („Utwory liryczne”), pieśni
• „Tańce norweskie” na fortepian, utwory kameralne
• koncert fortepianowy a-moll–wirtuozowski koncert romantyczny, 3cz, finał–motyw norweskich tańców
• Muzyka do dramatu „Peer Gynt” Ibsena – 23 części, na prośbę pisarza, najlepsze fragmenty zestawione w 2 suity
2. Jan Sibelius
• najwybitniejszy narodowy kompozytor fiński
• fortepian, skrzypce, kompozycja w Helsinkach, Berlinie, Wiedniu, studiował też prawo
• nurt późno-romantyczny, późniejsze utwory – neoklasycyzm
• 7 symfonii, poemat symfoniczny, suita orkiestrowa, kwartety smyczkowe, kompozycje na skrzypce i wiolonczelę solo, utwory fortepianowe, chóralne, pieśni
• III symfonia D-dur – jedno z najwybitniejszych dzieł, III cz. – obój prezentuje fiński temat ludowy,
• Poemat symfoniczny „Finlandia” – ilustracja krajobrazu, później lud fiński, dalej melancholijne tematy
• Poemat symfoniczny „Tiapola” – opiera się na „motywie lasu”,
• Koncert skrzypcowy d-moll – charakter wirtuozowski, skrzypce dominują
• Stylistycznie – późny romantyzm (środki harmoniczne, instrumentacja), ale też zwroty archaiczne, melodie i rytmy fińskiej muzyki ludowej